ΑΠΟΚΡΙΑ ΣΤΙΣ ΜΕΛΑΝΕΣ-τώρα που είναι αποκριές χορέυουν και οι γριές

Στις Μέλανες και σε άλλα χωριά της Νάξου επιζεί το έθιμο των κορδελάτων οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος ενός περιοδεύοντος θιάσου, ο οποίος ονομάζεται μπαϊράκι. Το μπαϊράκι αποτελείται από τον αρχηγό του, τον μπαϊρακτάρη, τους λεβέντες, νέους με στολή τσολιά που στην πλάτη τους κρέμονται πολύχρωμες κορδέλες και μαντήλια (κατ’ αναλογία ίσως με το γαϊτανάκι), τους ληστές, τους μοσκάρους και τέλος τα όργανα μαζί με τη σημαία, το μπαϊράκι.
Οι κορδελάτοι ή αλλιώς φουστανελάδες, αφού ετοιμαστούν στο χωριό τους, φορώντας όλα τα απαραίτητα εξαρτήματα της αποκριάτικης ενδυμασίας (τη φουστανέλα, η οποία φτιαχνόταν από τα σεντόνια των κρεβατιών, το άσπρο πουκάμισο, τη γραβάτα με την καρφίτσα, το βρακί, το χοντρό άσπρο καλσόν, το γιλέκο με τις κορδέλες και τα μαντήλια, τα χρυσαφικά κ.λπ.), λαμβάνουν μέρος σε μία αποκριάτικη περιοδεία, η οποία περιλαμβάνει επισκέψεις στα γειτονικά χωριά. Ηγείται της πομπής ο μπαϊρακτάρης, ένας μεγάλης ηλικίας άνδρας, ο οποίος κρατά το λάβαρο της Αποκριάς, μια σημαία του χωριού όπου στην κορφή έχει έναν σταυρό και ένα μήλο. Ακολουθεί, έπειτα, ένας που κρατά μια καραμπίνα και ρίχνει τουφεκιές, ένας που κρατά μια καραμούζα, τα παραδοσιακά όργανα, οι φουστανελάδες και τέλος διάφοροι χωριανοί. Η πομπή αυτή αποτελείται αποκλειστικά από άνδρες.

Όταν η πομπή φθάσει σε κάποιο χωριό, οι κορδελάτοι φώναζουν τον κόσμο του χωριού να μαζευτεί στο καφενείο, όπου θ’ ακολουθήσει το γλέντι. Οι γυναίκες του χωριού φέρνουν τα φαγητά τους και κερνούν τον όμιλο των συγχωριανών τους. Με την έλευσή τους στο καφενείο, οι κορδελάτοι χορεύουν συνήθως έναν χορό μόνοι τους. Ο χορός αυτός ήταν συρτός πολίτικος, όπου όλοι οι Φουστανελάδες κάνουν τις ίδιες φιγούρες την ίδια στιγμή, σύροντας ένας- ένας με τη σειρά τον κύκλο του χορού. Έπειτα, χορεύουνν όλες τις κοπέλες του χωριού. Ο μπαϊρακτάρης κατά τη διάρκεια αυτού του δρώμενου, κρατώντας το λάβαρο, “χαϊδεύει” τα κεφάλια όσων χορεύουνν και, όπως λένε, τους καλύπτει με το λάβαρο της Αποκριάς.


Ένα χαρακτηριστικό αυτού του εθίμου σχετίζεται με τις νύφες του χωριού που επισκέπτεται ο όμιλος των κορδελάτων και των υπολοίπων. Εάν μια κοπέλα είναι νύφη, φρεσκοπαντρεμμένη, πηγαίνει στο καφενείο κρατώντας ένα χρωματιστό μαντήλι, το οποίο και παίρνει κάποιος φουστανελάς σε περίπτωση που θέλει να την χορέψει. Το μαντήλι αυτό ράβεται αργότερα πάνω στο γιλέκο του, γι’ αυτό άλλωστε και αυτό το κομμάτι της παραδοσιακής φορεσιάς του κορδελάτου έχει στο μπροστινό του μέρος ραμμένα χρωματιστά μαντήλια, ενώ στην πλάτη του χρωματιστές κορδέλες. Το γλέντι κρατά 2 με 3 ώρες, ενώ η πομπή φεύγοντας από το ένα χωριό πηγαίνει στο επόμενο, έχοντας τον ίδιο σκοπό: να μεταφέρει το αποκριάτικο κλίμα με τα γλέντια και τους χορούς, να διασκεδάσει δηλαδή τους κατοίκους των χωριών. Κατά την επιστροφή στο δικό τους χωριό, οι Κορδελάτοι χορεύουν ξανά στην πλατεία μέχρι να βραδιάσει. Στο Φιλώτι, αποκορύφωμα του κεφιού αποτελεί ο γεροντίστικος χορός, ο οποίος χορεύεται χωρίς συνοδεία οργάνων, μόνο από γυναίκες και άντρες παντρεμένους και μεγάλης ηλικίας. Αυτοί τραγουδούν το λεγόμενο αισχοτράγουδο.

Τόσο στο έθιμο των κουδουνάτων, όσο και στο έθιμο των κορδελλάτων, κάποιος ντύνεται αρκούδα, φορώντας προβιές και κουδούνια στη μέση ή ένα κουδούνι στο λαιμό. Την αρκούδα την τραβά ένας βρακάς, ο αρκουδιάρης, ο οποίος την χτυπά για να τρέχει ή σε άλλη περίπτωση χτυπά ένα τύμπανο παίζοντας έναν ρυθμό για να χορέψει.

Την Καθαρά Δευτέρα πολλοί Ναξιώτες φεύγουν συνήθως απ’ το χωριό τους και πηγαίνουν στις εξοχές μ’ όλα τα νηστίσιμα φαγητά (παλαιότερα τα έβαζαν μέσα σε ντουράδες). Εκεί πιάνουν τον χορό και το τραγούδι μέχρι το βράδυ, όπου γύριζουν πάλι πίσω στο χωριό. Εκείνη την ημέρα στο Γλινάδο και τα κάτω χωριά τα πολυήμερα γλέντια ολοκληρώνονται με τον χορό των γερόντων και των γριών στην πλατεία του χωριού. Πολλοί ντύνονται με στολές κι άλλοι μουτζουρώνονται με καπνό. Οι γυναίκες, επειδή αρχίζει η νηστεία από την επόμενη μέρα, καθαρίζουν τα τσικάλια με άμμο και στάχτη, για να ‘ναι καθαρά για τα νηστίσιμα φαγητά. Άλλοι τρώνε επίσης αυτά που έχουν περισσέψει από την προηγούμενη μέρα.
'>